“Mjög dýrmætt er að sjá hvað þær ná oft miklum tökum á eigin lífi, vaxa og dafna og öðlast trú á eigin getu” : aðstæður kvenna í íslenskum fangelsum

Ritgerðin er lokaverkefni til B.A. prófs í félagsvísindum við Háskólann á Akureyri. Ákváðu rannsakendur að skoða aðstæður kvenna í íslenskum fangelsum, með áherslu á barnshafandi konur og mæður með ung börn. Hingað til hefur viðfangsefnið lítið verið skoðað og því fóru rannsakendur af stað með það markmið í huga að auka vitneskju um efnið. Eigindleg rannsóknaraðferð var notuð en tekin voru fimm viðtöl við starfsfólk á hinum ýmsu sviðum fangelsa hér á landi. Helstu niðurstöður voru þær að konur í íslenskum fangelsum eru oft illa staddar félagslega og eiga við alvarlegan fíknivanda að stríða. Þrátt fyrir fyrri áfallasögu, þá virðist virkni og aukið sjálfstraust vakna innra með þeim við þátttöku í þeim úrræðum sem standa þeim til boða. Almenn þátttaka meðal kvenna er mikil og sér starfsfólk fangelsanna oft mikla breytingu á viðhorfi þeirra. Til eru örfá dæmi um vist barns með móður sinni í fangelsi hér á landi. Þrátt fyrir fá tilvik, eru verkferlar til staðar sem hægt er að styðjast við ef aðstæður kæmu upp. Þeir verkferlar snúast þá einna helst að því að aðstæður fangelsa geti boðið upp á vistun barna með mæðrum sínum. Heilbrigðisþjónusta fanga bættist til muna með tilkomu geðheilbrigðisteymisins. Með því opnaðist á úrræði sem aðstoðað getur konur sem eiga við alvarlega geð- og fíknivanda að stríða. Viðtölin við starfsfólk fangelsanna veittu innsýn á reynsluheim kvenna í fangelsum hér á landi og gáfu jákvæða mynd af virkni og líðan þeirra á meðan afplánun stendur. Lykilorð: Kvenfangar ▪ mæður ▪ þátttaka ▪ betrunThis dissertation is a final project for a B.A. degree in Social Sciences from the University of Akureyri. The research topic is the circumstances of women in Icelandic prisons, focusing specially on pregnant women and mothers with young children. To this day research on the subject is scarce and therefore, the researchers set out with the aim of raising awareness about the subject. With a qualitative research method, five interviews were conducted with employees from various areas within the prison system in Iceland. The main findings show that women in Icelandic prisons are often socially disadvantaged and are often struggling with serious substance abuse problems. Despite a previous history of trauma, activity and increased self-confidence seem to arise within them by participating in work, studies and other projects available to them within the prison system. General participation among women in Icelandic prisons is high and a clear change in their attitudes is visible to prison staff working with them. Hardly any examples of children staying with their mothers in Icelandic prisons exist. If that situation arises, procedures are present to support that. These procedures mainly focus on providing acceptable conditions for the children staying with their mothers. A new mental health team has been created which has improved the health care in Icelandic prisons. The team provides female prisoners with severe mental and substance abuse problems better access to specialized aid. The interviews gave insight into the trials of female prisoners in Iceland and painted a positive picture of the activity and well-being of the women during their sentences. Keywords: Female prisoners ▪ mothers ▪ participation ▪ refor